“Tiu Micheli eteit su bandu” di Antonio Meloni

Antonio Meloni

Antonio Meloni

Tiu Micheli eteit su bandu:

– Si aveltit sa popolascione chi su deghe de Sant’Andria cumintzat s’iscola serale, chie est interessadu devet andare a s’iscolasticu a s’assentare.-

   Tantas pessones, giovanos puru, mascios e feminas no ischiant ne leggere ne iscriere, chi tando, pro tribagliare in campagna subraetotu, s’iscola no fit netzessaria. Peu cheriat imparare a ponnere a su mancu sa frimma sua, invece de sa rughe, ca onzi olta chi la poniat, si nde ilgonzaiat. Ischiat puru chi sos analfabetas paltidos suta sa almas s’aiant devidu faghere iscrivere sas literas dae atere e dae atere si la deviant faghere leggere, e sa cosa no li andaiat a geniu.

     Peu Pinna puru s’assenteit a s’iscola serale, iscola de note li naraiant, ca s’intraiat a s’iscuru e s’iscuru si essiat.

     Su deghe de Sant’Andria s’iscola cumintzeit e Peu, sa die, torreit dae campagna unu pagu chitonzu pro si preparare ene. Si mudeit comente si tocat e tucheit.

Andende abbojeit un’amigu.

  • – Pe’, a inue ses andende gasi impressighinadu?- li pregunteit.
  • – A iscola de note- rispondeit chena mancu si oltare.

Arriveit a iscola e li pariat d’ essere de sos primos. Busseit e intredit in s’aula bi fit già unu fiotu de zente e sos ultimos bancos totu leados. In cue si fit chelfidu setzere pro si faghere idere de mancu. Resteit assustadu e no ischiat ite faghere.

  • – Vieni avanti, siediti qui al primo banco vicino a me- neit sa mastra Nannedda.

Arriveit a su primu bancu e si setzeit girendesi a abbaidare sos ateros si idiat calchi cara amiga.

   S’ammenteit chi in su primu bancu in iscola bi fit già istadu; pro pagu, ma bi fit istadu.

Fit minore e sa mama l’imbiet a faghere sa prima elementare. Sa famiglia istaiat in campagna e Peu faghiat onzi die un’ora de caminu pro andare a iscola e chena si lamentare. Su mastru fidi unu tataresu severu e puru malu, daiat finas faladas de pe e iscatuladas a sos iscolanos chi li segaiant sa mata. No fit passada mancu una chida, cando su mastru, pro idere si sos iscolanos si samunaiant, lis fateit ponnere sas manos subra su bancu e avelguaiat gasi si las gighiant netas. Passeit girendesi in manos una frunzita de ozastru e cando ideit sas manos de Peu, unu pagu mugheddosas, li deit una passada de frunza chi bi las cancareit. A su piseddu no che li esseit tunciu e si ponzeit sas manos cancaradas suta sos suilcos.

  • – Gia mi frazigo inoghe! – neit a su cumpanzu de bancu e deit un’ojada velenosa a su mastru,

chi nde fit magheddende calcateru.

Dae sa die andaiat a iscola prima a dimmesu, poi a intaldos fina chi no bi torreit pius.

   Su babbu no l’isvolteit, ca fit pastore cun un’ama de alveghes e una manu in pius, cun su tempus, li eniat bene: sa piseddina cumintzaiat chito a dare un’ajudigheddu in famiglia cando bi fit su bisonzu. Peu diventadu mannitu faghiat totu sas facendas de su pastore e connoschiat totu sos sinnos des sas alveghes: truncas ambas, trunca e rundinina, bogadas ambas, giuale de segus, trunca e giuale e ateros puru. Su babbu lu poniat, cando isteit pius capatzu, finza a faghere s’intrada.

   In istiu, totu sos piseddos de sa leada de Monte Nieddu s’agataiant in su riu a nadare in sa pischina de Isteddula. Nudos in pedde de mama, faghiant sas isfidas a chie resistiat pius sutt’abba e Peu fit sempre su primu fina a nde pigare un punzu de rena dae fundu. Poi istraccos s’isterriant in sa sabbia e sos pius mannitos cumintzaiant a assegonare e a si misurare sa puzona a chie la gighiat pius manna.

   In busciaca calchi cumpanzu gighiat sos albos de Pecos Bill e calcunu bilu regalaiat, ma Peu abbaidaiat solu sas friguras e no naraiat chi no ischiat leggere e, in coro sou, li dispiaghiat meda.

   Si fit guasi ilmentigadu d’essere in iscola, cando sa mastra lu giameit fatende s’apellu:

  • – Pinna Pietro – e isse, comente ischidendesi:
  • – Presente – rispondeit e s’abbaideit in giru.

. In su bancu acultzu bi fit setzida Paula, chi fit quasi fedale sua, ajanedda e geniosa. L’aiat bida ateras voltas, ma setzida acculzu, li pariat de intendere una dulcura mai proada.

Tia Giuanna sa cadduresa fit in pissima in su bancu e sa mastra li pregunteit pruite fit fastizosa e issa si nde peseit lamentendesi

– Signorina maestra, chistu bancu è tutu fiaccatu e m’è pugnendi li cosci-

Si ponzeni totu a riere. Issa mustreit su setidolzu istraessadu. Nannedda avelgueit e la fateit setzere in unu bancu addainanti.

Poi cumintzeit a dare sos compitos: faghere una pagina de astas. A sa prima abbatigada de lapis a Peu si li truncheit sa punta, si ogheit sa resolzedda e si la apuntzureit e torreit a proare a faghere su compitu. Sa prima asta li esseit tolta; chilcheit de la cancellare cun su podighe, ma li esseit una bella machia. Tando proeit cun sa salia, ma istampeit sa pagina.

Sa mastra si fit abizada de su faghe faghe de Peu, si li acultzieit ndeli segheit su fogliu e li cumintzeit sa pagina noa cun una riga de astas.

  • – Fai con calma, non avere fretta- li racumandeit e passeit a avelguare ateros iscolanos.

B’aiat unu silentziu chi s’intendiat sa musca olende tantu fini atentzionados.

Poi de un’oreta aiant totu finidu. A Peu cussa pagina l’aiat istracadu pius de una die de laoronzu, ma fit cuntentu de aere cumpridu su compitu.

Sa prima chida che passeit fatende paginas de literas de s’alfabeto. A su mese cumintzeint a faghere sos numeros e calchi contigheddu fatzile fatzile. Calcunu ischiat contare e faghere additziones e sotratziones chena isfoltzu, ateros deviant impitare sos poddighes.

   Toi Calta no nde ogaiat atzola, ca sos contos si los faghiat a moda sua. Si cuaiat cando idiat chi sa mastra lu cheriat interrogare.

– Antonio,mi sai dire quanto fa dieci meno tre? Senza usare le dita però!- pregunteit a Toi sa mastra. Toi non si l’ispetaiat e resteit chena paraulas e no ischiat ite rispondere. Sa mastra tando li gireit sa domanda.

– Antonio, se tu hai dieci pecore e te ne rubano tre, quante te ne rimangono?-

– Sette, signorina maestra.

– Vedi che lo sapevi? Bravo…-.

– A no bi pensare, gosi mi enit mezus – rispondeit Toi cuntentu che paba.

Nannedda, fit una pisedda de pagu pius de vint’annos, de bella petza, trizile e afabile in su tratamentu cun ateros. Aiat leadu su diploma de mastra dae pagu. Cando li deint su primu ingarrigu de insinzamentu in una classe de iscola serale, resteit meda cuntenta. Onzunu in s’iscola la giamait a modu sou: signorina maestra, signora maestra, Nannedda e issa no curregiat a nisciune. Dae subitu la chelfeint ene e totu andaiant a iscola cun piaghere. Issa connoschiat sa zente de sa idda e cun totu andaiat sempre de acoldu. Sos iscolanos l’iscultaiant cun atentzione cando ispiegaiat e cando lis naraiat sas paristorias.

Paula fit sempre atenta e de pagas paraulas e Peu onz’intantu proaiat a la faeddare, issa faghiat un’iscanzada de risu e basta. Peu fit cuntentu su mantessi: l’abbaidaiat paritzas voltas cando fit iscriende e li pariat sempre pius bella. In fatu a sa die, tribagliende, pensaiat a Pauledda, la giamaiant puru gasi, e no bidiat s’ora de torrare sa sera a iscola pro la idere e custu lu poniat in abbolotu.

Enzeit su eranu, sos iscolanos totu aiant mezoradu meda: ischiant ponnere sa frimma issoro, faghiant ancora imbaglios in sos detados, in sas operasciones de aritmetica, ma no fit cosa grave.      Cuminntzaiant a faghere puru calchi tema, de pagas rigas, ma bi proaint totu.

Una die, Nannedda deit a totu unu compitu de faghere in domo: iscriere una litera a unu familiare. S’incrasa torreint totu cun su compitu fatu, solu Nanni lu cunsigneit in biancu.

Sa mastra li pedeit su motivu e isse ch’esseit:

-A me non mi è riuscito perché a casa no nos faeddamus,semus totu a prima, mi!- ch’esseit Nanni unu pagu ispuntu ca cussas cosas no las cheriat narrere a nisciune.

-Potevi fare lo stesso la lettera, magari immaginando di scrivere a una ragazza- li rispondeit subitu sa mastra. E isse:

-Gasi mi già mi fit resessida e aia iscritu … – e si gireit ca sos cumpanzos si fint postos a riere a

iscacaglios pro sa essida sua.

Una sera Peu ideit Paula seria e chena oza de faeddare. Li aiat chelfidu preguntare su motivu, ma no la cheriat disturbare e passeit una bona oreta a si detzidere a li pedire su pruite. No bila faghiat pius e si li accultzieit:

-Ite as, mi pares pensamentosa, est sutzessu calchi cosa?- li neit quasi iscujendesi.

– Babbu est paltidu in Germania -. Rispondeit e abbaidaiat sempre fissa sa lavagna mossighendesi sas laras pro frimmare unu nodu in bula.

Peu torreit a logu sou; si l’aiant puntu no li fit bessidu un’utiu de sambene. Sa liscione fineit subitu e totu torreint a domo. Sa die infatu Peu in su tribagliu no bi poniat afficu e fina su babbu si nde abbizeit, ma no li chelfeit preguntare nudda

   Onzi sera Paula fit sempre de sa mantessi muta e gasi pro unu bonu tempus, fina che una die no si presenteit a iscola. Ma si potiat tratare de motivos de salude, penseit Peu. Poi de una chida chi su bancu restaiat sempre boidu sa mastra pregunteit a Peppe, unu fradile de sa pisedda, pruite Paula no fit benzende pius a iscola e Peppe neit chi Paula fit paltida in Germania cun sa mama a agatare su babbu. Peu isperaiat chi esseret torrada, ma su bancu  restaiat sempre boidu. A su mese sa mastra ischeit chi Paula istaiat bene cun su babbu e sa mama in Germania e no torraiat pius: aiat agatadu  tribagliu comente bambinaja in una domo de ricos.

A Peu pariat chi l’aerent dadu unu colpu de fuste…Sa zente fit cumintzende a emigrare.

Già, s’emigrascione. S’emigrascione a Oskei, in su chimbanta e sessanta, isteit unu fatu frecuente: paltiant giovanos e babbos de famiglia, ca su tribagliu in sa idda fit pagu e cun sas zorronadas chi s’agataiant, s’istaiat male e no si podiat campare in cussa poveltade e chena isperanscias de mezoru. Sos tribagliadores restaiant arressos a meses intreos e sos chi iscriiant dae s’estero naraiant de istare ene cun pagas bonas e siguras. Tantos bendiant totu e paltiant a chilcare fortuna in Franza, in Belgiu e pius de totu in Svizzera e in Germania. E sos familiares chi restaiant in sa idda no si nde ilgonzaiant de aere unu frade o unu babbu in s’estero, ca fint andados a tribagliare onestamente e calchi soddu l’imbiaiant. Sos tribaglios, celtas voltas, fint puru perigulosos e si deviant atzetare, ca si alanzaiat pius. Calchi giovanu, malevadadu, nde lu ateni moltu a sa idda: l’ischitzeit unu lavra de pedra in una cava. A su funerale bi fit totu sa idda a pianghere unu fizu unu fizu de totu, moltu chilchende su pane intreu chi no aiat agatadu in domo. Torraiant, medas, a sas festas, biancos e rassos. Calcunu s’aiat comporadu sa machina e faghiat su mafiosu passende in su corso pro si faghere idere.

    Peu a emigrare bi pensaiat cando, suta unu sole tremidu, messaiat in sos edustos o cando sas temporadas de nie e bentu lu pelcossaiant. Ma a cussu fit iscussadu. No podiat lassare su babbu a sa sola cun totu s’ite faghere chi bi fit e sa famiglia unu solu no la podiat mantennere. Poi su babbu aiat leadu una inza a faghere a mes’apare e bi cheriat bratzos a la cuntivizare.

   Peu fit bessidu pagu e ne nudda dae sa idda sua, andaiat a sos biddas acultzu pro sas festas mannas . Una olta sos cumpanzos che lu trazeint a casinu a Terranoa e paret chi bi torreit puru ateras vias, fintzas chi resteit abeltu.

 A emigrare como bi pensaiat de mancu, ma a Paula bi bensaiat e calchi olta s’arrennegaiat pro no aere apidu s’atrivimentu de li narrere su chi proaiat in coro sou e si nde fit impudadu, ma como no b’aiat pius rimediu e si che la deviat bogare dae conca. In unu cuadernu chi gighiat sempre fatu b’aiat tantas literas de pagas paraulas chi chilcaiat de iscriere, ma in onzuna b’aiat fatu una rughe.

 Avocheint a fine de maju e sa mastra Nannedda isteit meda contenta de iscolanos suos. Los promoveit totu, ca aiant leadu s’iscola comente unu dovere e un’impignu seriu. Peu ischiat ponnere sa frimma sua, leggiat e iscriiat comente mancu isse si l’ispetaiat.

-Signorina Nannè, a un’aterun’annu torramus totu , si Deus cheret – neit Peppe a nome de totu e, sigomente fit s’ultima sera, giteint a sa mastra unu regalu. E issa, Nannedda, l’aggradesseit meda e los ringratzieit giamendelos a unu a unu, poi che los ispaceit. Cando los ideit essendeche dae s’aula, los saludeit fatende de manu ca fit acantu a pianghere e sas paraulas chi lis aiat chelfidu narrere las gighiat arressas in bula: ispeteit setzida. Restada sola, acoglieit totu e besseit. Ma fora agateit sos iscolanos chi li tzoccheint sas manos e li auguraiant bonas vacanscias. Si la ponzeni in mesu e Peu la leit a sa bratzeta e, totu chiberu, tucheit a punt’innanti. L’acumpanzeint fina a domo sua poi issos andeint tot’umpare a su butighinu a faghere festa.

Commenti

  1. Bellu cuadru aberu, unu tempus chi non potet furriare ca abarrat cun nois. Pro sempre

    mario bua
    Dicembre 12th, 2014
RSS Sottoscrivi.