Su truvadore de Nino Fois

“Su chi bides non l’abbaides e-i su chi intendes non l’aiscultes”.

… E gai l’aiat nadu Don Dindia a Toeddu sa die de s’interru de su babbu mortu a balla propiamente ca aiat bidu e aiat abbaidadu, aiat intesu e aiat iscultadu.

Truvadore fit su babbu de Toeddu e che a isse fit sempre a soga e a loros a armagoddu e a puntorzu in manu, truvende bestiamine. Su puntorzu fit unu bacchiddu de ozastru, furchiddadu a un’ala. Sa soga fit sempre a isfogu paradu. Sa zente pagu lu bidiat ca cussu fit unu tribagliu chi faghiat a denotte. Sa die Toeddu che la barigaiat corcadu e, a parte de sero, tuccaiat a su tzilleri de Porchittu a si passare duas oras cun sa zente giaghì sa vida sua la viviat mascamente cun sos pegos e imbérghidu in s’iscuru pìdigu de sa notte.

Fora de bidda sa die la passaiat o in s’ostera o in domo de su comporadore. Pagos meda fint sos chi ischiant su lumen sou; sa pius zente li naraiat “Su trovadore” e in medas fint sos chi giamendelu li naraiat: “Su Truvado’”.

Fit un’òmine de pagos faeddos e sempre aiat chircadu de ponner mente a su chi l’aiat nadu Don Dindia sa die de s’interru de su babbu.

Bindighi annos aiat e, dae tando, est istadu sempre a sa sola ca sa mama fit morta a punt’a s’annu de sa morte de su babbu e-i sa sorre si fit cojuada cun dunu furisteri e istaiat in sa bidda de su maridu.

E dae tando aiat leadu su tribagliu de su babbu: a soga e a loros a coddu, sempre dae una leada a s’àtera cun su bestiamine a missinnantis.

Mai in sa vida perunu cristianu l’at bidu imbreagu finas si calchi tatza già si la buffaiat.

Dae sos bindighi annos est istadu sempre andende e torrende peri sas campagnas a tempus bonu e a tempus malu, a daghì lu cumandaiant, sena s’istraccare mai, sena si nd’isvilire e sena trampare a niunu.

Cantas cosas at bidu o intesu ma sempre at tentu a mente sas peràulas de Don Dindìa: “Su chi bides non l’abbaides e-i su chi intendes non l’aiscultes”.

E nemmancu su notte chi fit cun su babbu aiat abbaidadu su chi aiat bidu e ne aiscultadu su chi aiat intesu.

…Fit interighinende sa die, a ultimos de su mese de Sant’Andrìa. Issos, babbu e fizu, che fint leende unu giùu propiu dae su de Don Dindìa, cudd’ala de Putifigàri. Su giùu a su truvadore bi l’aiat intregadu unu teraccu ca Don Dindia, nachi fit bessidu a caddu a chircare unu bitellu chi li mancaiat. Fatta una mesora de caminu, in Pedras Alvas, su truvadore e-i su fizu, s’agattant in mesu de una néula mala chi nde pigaiat dae su riu. “Inoghe nos frimmamus – l’at nadu su babbu a Toeddu _ intro de custa corona e isettamus chi custa néula isvanesset ca, cun custos animales non benit bene a sighìre a andare”

In sa corona de Pedras Alvas su truvadore bi fit intradu àteras bias a si pasare

Su notte, ma però, pariat chi calicunu l’esseret isettende fora, in s’oru de su riu. No ischiat chie fit ma li pariat chi l’esseret giamende, giamende a s’iscuja, sena boghe, ma lu fit finas apprettende.

L’est bénnidu a conca Pepe Udrone, su binzateri, ma l’aiat attoppadu a s’intrada de bidda dende a bier a s’ainu in s’abbadorzu de subra.

“… E chi siet Giagu, su crabarzu? Ma a-i cust’ora tet aer già truvadu a Monte Ozastru…”

E, intantu, sétzidu subra de una pedra, intro de sa corona de Pedras Alvas, su truvadore non resessiat a crobare asséliu, inghiriadu de néula mala chi tottu costoiat: su chi fit accurtzu e, pius ancora, su chi che fit attesu.

E gai che fit barigada nessi un’ora cando sa prata de sa luna aiat iscomintzadu a inferchire sa néula chi a pagu a pagu si che fit isvanessende. Toeddu si che fit imbranconadu in dun’istoja betza e fit a drommischida.

“Toe’, pesa, ajò chi est ora de tuccare”. Nemmancu nadas custas peràulas chi unu tiru intronat in s’adde. Unu caddu s’iscappat a currer a s’ala de sa corona ma su truvadore li bettat s’isfogu e lu frimmat derettu.

“S’ebba murra de Don Dindìa!” faghet Toeddu. “Serra sa bucca, pise'”, li narat su babbu a suttaoghe.

Una upa niedda accalaìzu si paret cudd’ala de sa cresura. “Già est isse” faghet Toeddu cun dunu sulu de boghe. Su truvadore iscappat s’ebba e truvat su giùu a s’ala de sa binza de Pepe Udrone.

Cudd’ala de sa binza sutt’a su meriagu de Giagu su crabarzu, de palas, si paret un’òmine a caddu de un’ebba murra.

Toeddu tott’in duna intendet unu tiru e bidet su babbu ruttu ojos a chelu. Si li bettat ticchirriende su piseddu ma isse, su truvadore non li torrat peraula: gighet sa pettorra totta insambenada.

Cando si nde pesat e si boltat a su chercu de su meriagu, de s’òmine a caddu non b’est nemmancu s’umbra. Toeddu torrat insegus a domo de Don Dindia.

Est notte manna. Ch’immandrat su giùu in su bacchile e curret a tzoccare su portale. “Don Dindi’! Don Dindi?! Benide pro Deus Santu! Benide, Don Dindi’, mi’ chi ant mortu a babbu!” Ticchirriat su piseddu sighende a tzoccare.

“Ell’e inoghe nde ses Toe’? E it’est su male ch’as istanotte?|…” faghet Don Dindia accherendesi a su balcone

“A babbu ant mortu! A babbu ant mortu in sa binza de Tiu Pepe Udrone! Ajò! Ajò, Don Dindi’” sighit a abboghinare su piseddu.

“Inseddami s’ebba chi già so benzende” faghet s’òmine serrende su balcone.

Toeddu ch’intrat in s’istalla e agattat s’ebba a liscios de suòre

Don Dindia appoggiat s’animale a sa pedrissa, ponet su pe’ mancu in s’istaffa e si che setzit a caddu. Toeddu dae terra leat s’iséddiu e ch’est a groppa.

Comente arrivint a sa binza de Pepe Udrone, Don Dindia frimmat s’ebba addenanti de sa giaga e, abbaidende a s’ala de intro, inzittat un’òmine isterridu a bucc’a terra cun s’ischina totta insambenada.

“No est cussu, babbu, Don Dindi’ – faghet su piseddu – Babbu est a s’àter’ala! Toccade addenantis”.

E, cando arrivint a su chercu mannu, sutt’a sa prata de sa luna bident su truvadore isterridu in terra, ojos a chelu, comente isettende.

E dae sa die, accò a Toeddu truvadore che-i su babbu.

Sas dies poniant una fatt’a s’àtera e unu fatt’a s’àteru poniant sos meses e-i sos annos.

Don Dindia sighiat a fagher su donnu de totta sa leada e Toeddu, a soga e a loros a armagoddu e a puntorzu in manu, sighiat a truvare. Connoschiat logos e zente de onzi calidade e zenìa, no aiat amigos ma andaiat de accordu cun tottu.

Sighiat a crescher, su truvadore, sena abbaidare su chi bidiat e sena aiscultare su chi intendiat ma donzi cosa si che l’inserraiat intro de sa carena, che siddadu intro de una càscia de ferru. Si fit fattu catziadore bonu e ammeriadore de sos mezus de totta sa leada. Su fosile, ma però, no andaiat de accordu cun sos loros: cando fit tribagliende, de fosile non nde teniat nemmancu in fentomu.

Che-i sas arvures, sas tuppas, sas roccas, sos animales sebestaiat donzi cosa , su truvadore, ma ischiat tenner sa bucca serrada, cun mannos e minores, bonos e malos.

A Don Dindia lu sighiat passu passu sena mai si nde fagher abbizare gaighì s’òmine si fit cumbìnchidu chi Toeddu pro more o pro timòria l’aèret rispettadu.

Pius de una bolta, cando lu bidiat passende in su sou, Don Dindia lu cumbidaiat a domo sua e l’istranzaiat finas pro dies e nottes intreas. A Toeddu custa fittianìa li serviat pro istudiare mezus sas trassas de su Donnu, a tale chi si poteret regulare.

Don Dindia aiat acchistadu fide e seguràntzia in su truvadore tantu chi, a boltas, li faghiat finas calchi cunfidéntzia a su puntu chi fit bénnidu a si bantare de robba de balentìas fattas cun féminas anzenas ponzende corros a-i custu e a-i cuddu.

E-i su truvadore sighiat a li sighire sos passos die pro die, notte pro notte.

Aiat vintighimb’annos lòmpidos cando s’est inamoradu de sa fiza de unu zoronatteri chi pro tribagliare si bettaiat a donzi cosa. S’òmine fit battìu e cun sa fiza istaiat fora de bidda in dunu cunzadu in Pala Umbrosa.

In su mese de cabidanni su zoronatteri si leaiat s’impreu de fagher su tentadore de binzas.

E tentaiat finas sa binza de Don Dindia chi fit a làcanas cun su cunzadu sou.

Don Dindìa, chi non si fit mai cojuadu, fit timidu pro cantu fit feminarzu. Buglia bugliende naraiat chi a isse li teniant tottu sos corros chi semenaiat. E si nde bantaiat cun tottu: cun zente mùdula e cun zente corruda.

Propiamente in cussu mese de cabidanni at àpidu finas sa cara de si bantare cun Toeddu chi essèret reséssidu a cumbìncher sa fiza de su tentadore a si render che anzonedda pesada a mannalittu. Sa die Toeddu at mandigadu pius fele chi no pane ma, sigomente non deviat aiscultare su chi intendiat, si ch’at costoidu tottu intro de sa carena comente faghiat pro donzi cosa.

“Dae sos bindigh’annos so tzotzende – at pensadu Toeddu intendende su dessignu de Don Dindìa – e, a-i como, apo bell’e tzotzidu.

Fimis a sos primos de su mese de cabidanni.

A s’interighinada su tentadore, cun su fosile armagoddu tuccat a s’ala de sas binzas e-i sa fiza s’atzendet sa candela istearica e si ponet a isferrittare. A ojos de sa domo b’aiat unu chercu antigu addenanti de una cresura manna de ru. Toeddu fit inie, inchesuradu dae prima de s’occasu a ojos ficcados a su balcone abbertu de s’apposentu de sa pisedda. Nessi un’ora che fit colada e su truvadore fit sempre igue immarmuradu che-i sa notte de sa corona de Pedras Alvas isettende chi isvanesserat sa néula.

Como, ma però, de néula non bi nd’aiat. Sa notte fit isteddada, sena luna. Sa pisedda, lassende su balcone abbertu ca b’aiat caldu meda, s’ispozat e nde bocchit sa lughe.

Toeddu, sempre frimmu pariat isettende : Ma, e ite fit isettende?

Colada un’àter’iscutta bona s’intendet accalaizu su passu de unu caddu. In s’iscuru pìdigu li passat addenanti. Propiu isse: Don Dindia: troppu bene lu connoschiat pro faddire. Fit isse, sena duda peruna, a pass’a passu, affiladu a sa domo de su tentadore. Non fit andende una frina. Su caddu si frimmat a ojos a sa gianna e, in cussu mamentu, dae tesu s’intendet su cantu de s’istria. Ancora un’iscutta e sensat su cantu de s’istria. Toeddu si ficchit, s’illiat e si sinnat. Un’istràmpidu… e s’òmine prendet s’ebba a sa loriga. Su ticchìrriu de sa gianna chi s’abberit pianu pianu. Toeddu est sempre igue, inconadu che unu Santu betzu de una cheja antiga. S’atzendet sa candela chi allughet s’apposentu a balcone abbertu in cussa notte de finitìa de istadiale.

Sa candela avvantzat, avvantzat,avvantzat a lenu a lenu che-i sa lughe de una barca a mare calmu. Che relichia la tenet Don Dindia, che relichia in sa manu manca addenanti de sa pettorra.

S’alciat su fosile Toeddu e nde bocchit s’isteàrica.

Dae igue a pagas dies Donna Mallena, sa sorre de Don Dindia, forrojende in sos pabìlos de su mortu, agattat un’istrumentu chi narat: “Lasso sa binza de Pala Umbrosa, sa tanca manna, s’ebba murra e ses baccas a Toeddu Su Truvadore, fizu meu.”

 

 

Commenti sono sospesi.

RSS Sottoscrivi.