Su Prèmiu de Otieri: fraile de limba dae 50 annos de Cristiano Becciu

 SU SOLE

Cristiano Becciu

Sos chi ant seberadu su sìmbulu de su prèmiu, no l’ant fatu in de badas. Est unu sole, a seguru su prus betzu de totu sa Sardigna, ca at nessi 5700 annos. Disignu de sa Cultura de Otieri e, si podet nàrrere cun contu, l’istat che pinzellu a unu prèmiu chi est istadu che a un’arvèschida de sos cuncursos literàrios, e non solu. Sole che lughe de poesia, che lughe de limba. Sole che fogu de fraile, inue si sestant, s’acontzant sos trastes linguìsticos. De su prèmiu Otieri, difatis, podimusarresonare dae unu puntu de vista literàriu, sotziològicu, istilìsticu, antropològicu, ma podimus finas averiguare cale est istadu, e totora est, su contivìgiu chi at tentu pro sa limba sarda. Iscumproare si su prèmiu apat amparadu sa limba baranta annos in antis de sa lege regionale nùmeru 26 de su 1997.

 CANDO, IN UE, COMENTE.

Est una data nòdida, de cando naschet a manera ufitziale su Prèmiu. In su 1956, calicunu si l’ammentat pro sa niada manna chi fateit, ma est finas su tempus chi sa gherra manna fiat finida dae pagu, de cando s’isfortzaiant de sestare s’economia sarda, de sos agiudos de sa “Fondazione Rockefeller”, de sa Reforma de Antoni Segni. Sunt cussos sos annos de cando sos sardos creiant chi a andare a dae in antis in sa sotziedade si podiat petzi faeddende in italianu. Totu custu aiat indebilitadu meda sa cussèntzia linguìstica de sos sardos e sa limba aguantaiat solu in famìlia. Pro su chi pertocat sa produtzione literària, a bellu a bellu sos autores colaiant dae sa poesia a bolu e pro fortza rimada, a una poesia a meledu, chi in su tempus at a pèrdere su sestu mètricu de s’otada. Ma custu mudòngiu est istadu lentu. Difatis in sos primos annos de su Prèmiu sas poesias fiant bàrrias de Arcàdia e Mitologia, de manierismu, a chie faghiat sa rima prus bella, de sentidos metzanos e ordinàrios, cun italianismos, cun bàntidos sena cabu nen coa. Pro ischidare e ondrare sa poesia sarda bi bisongiaiat un ischìglia, e un’ischìglia, nùmene de sa revista famada, fiat essida a campu in su 1949. In cussas pàginas si faghiat sa gherra a sos colòvios poèticos de su tempus coladu, a sa Mitologia e a s’Arcàdia. Publicheint de sas primas poesias sardas sena rima, e custu fiat che a una revolutzione pro cussos tempos, e fiant atzetadas finas sas primas poesias in italianu de poetas sardos. Sos primos cullaboradores fiant personàgios nòdidos de su mundu culturale sardu: su calònigu berchiddesu Pedru Casu, Tonino Ledda chi a seguru ammadurat s’idea de su Prèmiu, pro more finas de s’impèllida annoadora de sa revista e de s’amigàntzia cun s’ideadore, Angheleddu Dettori, su bonorvesu, cun Cicitu Màsala e cun su linguista de Bonorva Antoni Sanna.

Tonino Ledda, otieresu, ammanizeit, paris cun àteros, sa prima editzione, in su mese de cabidanni, pro sa festa de su Remèdiu Si bi damus atentu, semper in cabidanni, semper in cussa festa pro Nostra Segnora, ma de 60 annos in antis, est a nàrrere in su 1896, in Otieri etotu, pigheint a su palcu, pro sa prima borta, sos poetas a bolu, sos improvisadores, pro more de sa faina de un’àteru otieresu, Antoni Cubeddu. Fiat istadu bellu finas a nàrrere chi su prèmiu Otieri est istadu su primu prèmiu a taulinu de Sardigna, ma su 26 de Abrile de su 1891 sa rivista Vita Sarda aiat bandidu unu cuncursu. E in Casteddu, in su 1908, bi fateint una gara de poesia iscrita, “componimento dialettale di patrio argomento”, semper a tema impostu: “natura, arte e Sardigna”. E, paret fatu a posta, lu bincheit un’otieresu, tziu Zusepe Pirastru, e gente meda si l’ammentat cussa otava famada:

Cantu at fatu sa Natura meravizat
minerales, animales, vegetales.
S’Arte adornat, isvilupat, civilizat
totos tres raros regnos naturales.
Sardigna arte e mèdios disizat
disposta a totu, a benes e a males;
ìsula forte da’ Natura dotada,
de s’Itàlia fiza trascurada.

 CHIE

Su motore, su primu frailàrgiu de su prèmiu est istadu, duncas, Tonino Ledda. Segretàriu dae su 1956 a su 1982, est a nàrrere pro 26 annos. Antoni Canalis, chi l’at sighidu, est istadu capatzu de amparare e rennoare una bella eredade pro 27 annos, finas a oe. Ledda collaboraiat, giai dae annos meda, a sa rivista s’Ischìglia, fundada in su 1949 e direta dae Angheleddu Dettori, bonorvesu. Rivista in ue s’scriant poesias in rima e sena rima, ue crescheit sa polèmica si sa mègius poesia fiat cudda metricada, clàssica, o cudda a versu lìberu. Ue incomintzeint a bi pònnere versos in italianu, che a cussos chi Tonino Ledda imbiaiat a fitianu. Ispantat chi su chi at fatu nàschere su Prèmiu fiat unu italòfono. E puru, a sos sòtzios de su comitadu de sa festa chi cheriant a retzire poesias “in logudoresu ebbia” ca a parre issoro fiat “su veru sardu”, Ledda cussigeit, e resesseit a nche los cumbìnchere, a leare in cunsideru “totu su sardu”. Su segretàriu otieresu aiat connòschidu a Cicitu Màsala, a Antoni Sanna, su primu professore de Linguìstica sarda in Sardigna, presidente de sa giuria dae su 1960 a su 1981. Friscu friscu fiat essidu su libru de su professore bonorvesu, “Introduzione agli studi di linguistica sarda”, e giai custu nos depet fàghere a cumprèndere cantu fiat s’importu dadu a sa limba in su Prèmiu . E, pro more pròpiu de custa amigàntzia, aiat cumpresu chi a fàghere una partzidura de su sardu faghiat prus dannu chi non profetu. Tzertu, de comente fiat sestadu su prèmiu in sa prima editzione, pariat galu una gara de poesia a meledu, a tema impostu (“Ozieri e la sua festa”) e cun sos ischemas mètricos de su connotu.

 TOTU SU SARDU

Sos de su comitadu de su Remèdiu cheriant unu cuncursu in “limba sarda” ma, in conca issoro, bi fiat un’idea ebbia de limba, e faddida puru : “su logudoresu fiat su veru sardu”. Toninu Ledda teniat ideas revolutzionàrias: cheriat abèrrere a totu su sardu, non cheriat prus su tema impostu e sos giurados non depiant èssere otieresos ebbia. Non fiat solu a lu nàrrere però, su Prèmiu depiat mustrare de amparare cale si siat variedade de su sardu. Si damus un ograda a sos verbales de sa giuria, peri sos annos, nos abigiamus chi poesias iscritas in campidanesu intreint giai dae su 1956, paris cun cussas in nugoresu. S’annu in fatu in gadduresu. A duos annos dae sa prima editzione acò poesias in tataresu. Istentant unu pagu de prus, ma bi sunt cussos puru, sos versos iscritos in saligheresu e in tabarchinu. Custu est s’ischema cumpletu:

1956 Campidanesu

1956 Nugoresu

1957 Gadduresu

1958 Tataresu

1962 Saligheresu

1976 Tabarchinu

E in sa Giuria bi fiant espertos de custas variedades: non fiat unu sèberu gasi, pro rapresentàntzia, ma b’aiat gente chi podiat agiudare sos àteros giurados a connòschere mègius sas variedades de sas òperas chi lompiant a su Prèmiu. Penso a Gavino Pau, prèside de s’Istitutu magistrale de Nùgoro, pro su nugoresu, a Manlio Brigaglia pro su gadduresu, a Antoni Simon Mossa pro su saligheresu. S’architetto de S’Alighera, sardista e catalanista de primore, aparitzeit in Tàtari una grammàtica de su saligheresu chi crameit “Gramàtica del Bon Pescarò”, galu inèdita, de sa cale paret chi bi siat unudatiliscritu ebbia, in originale, chi costoit sa famìlia, e una chimbantina de còpias fotostàticas. Su tataresu, a seguru, l’averiguaiat Antoni Sanna, friscu friscu de publicatzione: in su 1957 esseit su libru suo “Introduzione agli studi di linguistica sarda con un saggio sul sassarese”. In su 1976 sa Giuria aiat chertu afortiare galu de prus s’impignu pro tutelare e avalorare sas minorias linguìsticas, aberende – a manera ufitziale- una setzione a posta pro su Tabarchinuun’àtera pro su cadalanu bàlida finas pro sa Catalùnnia.

 SETZIONES

Istudiende totu sas fainas atesas dae su Prèmiu, pro su chi pertocat sa limba, est lògicu chi depimus finas abbaidare cales setziones si sunt intreveradas peri sos annos. Ca a iscrìere in sardu una poesia est unu contu, un’àteru a manigiare sa limba nostra in testos cun paga traditzione ca mescamente su lèssicu cheret chircadu a prou. Duncas sas metàforas, sos paragones, sos “astratos” in su sardu sunt intrados, a bellu, a bellu pro more de sas poesias. Sa setzione sagìstica, mancari galu in italianu, inghitzada in su 1964, teniat tema fissos, e su primu fiat “Validità del dialetto nell’espressioneartistica”. Inghitzende sa setzione prosa drammàtica, sa giuria iscriet: “(…)la Giuria (…) si augura che questa sezione possa continuare a dare al Premio un contributo di ottime testimonianze linguistiche, ma anche di valide produzioni drammatiche”. Una Setzione chi at fatu a manera de essire a pìgiu Garau, s’oristanesu, irrichende galu de prus su contivìgiu de sas variedades. Sa setzione tradutzione nos a fatu a cumprèndere cales e cantos autores istràngios sos sardos leghiant, e comente bortaiant e torraiant a interpretare sas paràulas. Su lèssicu e sa morfosintassi difatis, in sas tradutziones, teniant comente modellu su de Pietro Casu in Sa Divina Commèdia. E in ammentu de su preìderu belchiddesu, in su 1978, a chentu annos dae sa nàschida, aiant istituidu unu Prèmiu Ispetziale pro sas tradutziones, chi lu bincheit Toninu Màriu Rubattu cun sa bortadura de su I libru de s’Iliade de Omero. Finas a nche lòmpere a sa setzione Prosa, chi permitiat un’impreu “nou” de su limbàgiu, chi fiat abarradu firmu, pro tempus meda, in sa retza de s’otada.Custa est sa cronistòria de sas setziones: 1956 Poesia 1964 Sagìstica 1964 Prosa Drammàtica 1969 Tradutzione1974 Prosa

CUSSÈNTZIA LINGUÌSTICA

Comente podimus iscumbatare sa cussèntzia linguìstica chi teniat sa giuria e sos organizadores de su Prèmiu Otieri? Pro mèdiu de sas definitziones chi, annu cun annu, impreaiant faeddende de su sardu. In printzìpiu sos sèberos fiant, cunforma a su chi si narat oe de sas limbas, agigu “antigos”, definitziones bòidas che a “nativo linguaggio” acapiadas a un’idea “romàntica” de su faeddu, chi nos aiat batidu, paris cun s’iscièntzia manna sua, su linguista tedescu Wagner. In sos verbales podimus lèghere finas s’allega “vernacolo”. A seguru lu impreaiant sena ischire chi est imparentada cun “pernacchia”, e chi protzedit dae su latinu VERNACULUM, pro espressare su cuntzetu de unu limbàgiu faeddadu dae sos iscraos de domo. Acò duncas sa paràula “dialetto”, chi est galu tenta in cunsideru oe in die, ma pro formas comunicativas prus bassas, naramus. Dae su 1974 giambat su sistema, ca sos de sa giuria, faeddant de “lingua regionale” e “lingua sarda”: sa cussèntzia linguìstica est a beru ismanniada, paris cun su sentidu de sardidade e de identidade.

 VERBALES

Cando una poesia fiat premiada, in su verbale est lògicu chi carchi cosa, subra sa limba de su poete la naraiant. E dae custos cummenteddos puru chi podimus iscumbatare non petzi su “gustu linguìsticu” de sos de sa giuria, ma finas sa sensibilidade e sas connoschèntzias arresonende de limba sarda. Oferimus sas tradutziones de frases e/o paràulas de sos verbales, pro cumprèndere custa cussèntzia. 1957: “italianismos, chi isminòrigant sa puresa e sa propriedade de sa limba sarda” 1958: “netzessidade de una chirca prus manna de istile e de limbàgiu, a s’ispissu bàrriu de italianismos”.1959: “Sa Giuria, pro custu, un’àtera borta, narat a sos autores sardos (…) de adeguare sos mèdiosde s’espressione a sas raighinas ladinas de su limbàgiu nostru de sa nàschida” 1963 “logudoresu purìssimu”. 1965 “sena abusu de italianismos”. 1968 “logudoresu purìssimu”. 1969: “logudoresu logudoresu”, ma finas “sardu sintzillu e apropriadu”. Duncas in sos primos bìndighi annos, abbarrat s’idea de custu “logudoresu”, chi non s’ischit benemancu ite fiat, de pretzisu. Forsis aiant dèpidu faeddare de “limba literària”, ca a nàrrere sa veridade, custa definitzione de “logudoresu”, non crobat a nudda cun sa punna de amparare totu su sardu.

GRAFIA

Mancu male chi, dae su 1971 sas cosas mudant, e in bonu puru. Sa Giuria no aiat pòdidu fàghere a mancu de atzetare sas òperas iscritas in unu muntone de variantes ortogràficas, impreadas finas dae poetas chi beniant dae sa matessi bidda. Est pro cussu chi, in sas editziones imbenientes, paris cun su bandu de cuncursu, su Prèmiu imbiaiat a sos autores paritzas règulas ortogràficas, chi, e custa est sa cosa prus ispantosa, de carchi manera, antìtzipant cussas de sos sistemas ortogràficos chi amus connòschidu in custos annos. Fiat mudadu su cuntzetu de limba, ca sos indicos los aiant fatos “al fine di raggiungere una unificazione ortografica della nostra lingua regionale, ed esorta gli scrittori in lingua sarda a voler perserverare per far sì che si giunga gradualmente a tale realizzazione”. S’iscritura de su sardu fiat difatis babele gràfica mera e sìnchera, cun formas diferentes fintzas pro cuddas paràulas chi s’ètimu nos podet ghiare sena problemas pro las iscrìere bene. Sa Giuria depiat lèghere formas che a Sardigna, Saldigna, Sardinna, Sasdigna. A pustis de àere fatu carchi cunvegnu subra de custu tema e pro more de sa faina de Antoni Sanna, professore de Linguìstica sarda in Casteddu, de su collega suo Màssimu Pittau de s’universidade de Tàtari e de s’espertu Enzo Espa, sos autores retzeint ùndighi indicos pro iscrìere, a manera giusta, su sardu. Oferimus inoghe suta custas règulas (chi lassamus in italianu), paris cun carchi annotu lingìsticu nostru.

1. Le parole vanno scritte in un’unica maniera, lasciando alle parlate locali la loro particolare pronunzia: per cui si scriverà “sardu” e non “saldu”, “mortu” e non “moltu”, “Sardigna” e non “Saldigna”. Est su critèriu gasi naradu “etimològicu”: sa grafia sighit s’ètimu dae su cale protzedit sa paràula, sena dare cara a s’avesu fonèticu de sos chi faeddant sa variedade. Avesu chi però abarrat in sa pronùntzia. 2. Quando la parola inizia per consonante, questa non deve essere raddoppiata: “a notte”, non “annotte”. Sos poetas difatis addopiaiant, in s’iscritura, sa cunsonante, gasi comente cumbinaiat in su faeddu. In “a note” sa prepositzione simple, resurtu de su latinu AD, afòrtiat a s’ispissu sa cunsonante chi sighit, pròpiu ca issa etotu acabaiat cun una cunsonante. 3. La terza persona singolare del verbo essere è sempre “est”. Custa règula fiat netzessària ca, meda bias, in sardu, si su verbu èssere, a sa de tres personasde s’Indicativu presente, est sighidu dae una paràula chi printzìpiat cun una cunsonante, leat formas diversas: “e bellu”, es bellu”, “er bellu” etc. Ma cun custa règula totus podimus iscrìere “est bellu” e pronuntziare comente nos paret. 4. Le terze persone plurali dei verbi perdono la T finale (in logudorese e affini): “naran” e “narana”; “perden” e “perdene”. La conservano invece in nuorese: “narant” e “perdent”. No ischimus si pro neghe de una faddina tipogràfica o pro sa presse de sa Cummissione, ma custa règula est isbagliada: su nugoresu non presentat sa –t in sa pronùntzia, a sa de tres personas plurales. In campidanesu emmo, e pro custa cajone est giustu a la lassare, ca est finas etimològica (bide règula 1). 5. La lettera C è da usare come in italiano, quindi, per indicare il suono duro gutturale, si scriverà CH e non K; avremo quindi “chida” e non “kida”; “chena” e non “kena”; “cane” e non “kane”. Est beru che custa règula at aguantadu meda, finas si, carchi estremista e diferentzialista, diat chèrrere a mudare <ch> in <k> pro distìnghere sa grafia sarda dae cussa italiana. 6. La lettera D la si usi senza aggiunte; quindi “badde “ e non “baddhe”, “nudda” e non “nuddha”. Custu indicu ortogràficu si referit a sa D chi li narant cacuminale o retroflessa, in sardu “dedda”,pronuntziada ponende sa punta de sa limba in chima de su chelu de sa buca. Est unu fonema caraterìsticu de su sardu, chi calicunu cheret torrare in su pabiru iscriende·lu <dh>, pro chi si connoscat mègius e si cumprendat de comente lu pronuntziare. Su <dh> però, nos diat podet fàghere a faddire, ca in medas limbas inditat unu sonu aspiradu. Finas in sas ùrtimas propostas de grafia unificada, est istada seberada sa dedda, addopiende sa d. 7. La lettera H non va usata davanti alle parole e preferibilmente neppure davanti alle voci del verbo avere; per cui “omine” e non “homine”; Sa commissione cussigeit custa règula ca bi fiat s’avesu de iscrìere sa <h> in printzìpiu de paràula, segundu sas modas latinegiantes de Madao (gesuita otieresu de su setighentos) e de Giuanne Ispanu (preìderu e istudiosu piaghesu de s’otighentos). Ma in sardu non costat comente in italianu chi sa <h> est netzessària pro distìnghere sa de tres personas de s’indicativu presente de su verbu àere “ha” dae sa prepositzione simple “a”, ca in sardu una est “apo”, s’àtera “a”.8. Il suono corrispondente alla “Je” francese, va espresso con la lettera J; per cui avremo: “maju” = maggio; “ruju” = rosso e “majìa” = magia. Questo in logudorese, mentre in campidanese il suono J si scrive X: “paxi” = pace; “xelu” = cielo; “boxi” = voce Custa règula at a fatu a manera de iscrìere su fonema costritivu prepalatale sonoru, gasi comente lu cramant sos fonetistas, cun <x> in cabu de giosso, cun <j> in cabu de susu. Ma in sa leada setentrionale sas cosas sunt prus cumplicadas, ca iscriende “maju” , cussa <j> in tzertas biddas la leghent comente chi esserat una <j> frantzesa (in jour, pro cumprèndere); in àteras comente chi siat belle che una <i>, semicunsonante, e a bortas l’iscriiant cun una <y>.9. Nelle preposizioni articolate, le preposizioni semplici si scrivono staccate dagli artico personasli: “a sos” e non “assos”; “cun su” e non “cussu”; “de su” e non “dessu” ; Est una règula chi sos poetas, a bellu a bellu, ant atzetadu. In antis iscriiant “a s’italiana” , cun sa prepositzione apitzigada a s’artìculu, comente in s’italianu “agli” e “cogli”. Custa iscritura faddida podiat dare problemas: iscriende “est bènnidu cussu cane” unu podiat cumprèndere chi fiat bènnidu cussu (quel) cane”, e chi “est bènnidu cun su (col) cane”. 10. L’accento si usa solo nelle parole tronche: “però”, “accò”, “ajò”, ecc. Si usa pure per il sì affermazione che non deve essere confuso con il si pronome personale; Max Leopold Wagner etotu nos aiat acraridu chi in su sardu, a pustis de sa lòmpida de sos romanos, sas paràulas ossìtonas, est a nàrrere atzentadas in sas ùrtimas sìllabas, sunt belle che pagas. Las agatamus meda imbetzes in sos nùmenes de logu, in sos topònimos antigos, signu nòdidu de sa limba preromana. Est lògicu chi s’atzentu si depet iscrìere cando ruet in de tres dae s’ùrtima (es. fèmina). Si sa paràula est piana o parossìtona non b’est su bisòngiu de lu marcare. Pro sos monosìllabos perunu problema, inoghe aiant postu “sì”, chi a bortas cumbinat de intèndere in sardu. Ma sa boghe berdadera est “emmo”, “eja”. Prus a prestu, tocat de dare atentu a su “si” ipotèticu, chi non si podet mai apostrofare, e a su “si” riflessivu chi s’apòstrofat: “si as” (se hai) VS “s’at comporadu” (ha comprato per se). 11.La lettera Z dolce è espressa con una sola Z: “fizu”, “boza” ecc. e quella dura, corrispondente a quella doppia italiana, è bene esprimerla con il gruppo TZ: “matzone”, “pitzinna”, ecc. Sigomente in italianu s’impreat siat <z> (“ozono” ma “ozio”) chi <zz> (“razza” = pische, ma “razza” = erèntzia) pro espressare o sa zeta tosta o sa zeta modde, sena peruna distintzione crara, sos autores impitaiant custa manera de iscrìere chi no est pretzisa. Custu ammesturu de sìgnos gràficos pro su matessi fonema aiat cunditzionadu su sardu, ca in medas iscriiant “puzzone” pro “uccello” chi, cunforma a sas règulas podet èssere finas unu chi pudit meda, “che puzza”. E posca b’at de nàrrere puru chi s’impreamus in sardu su grafema <zz> pro su sonu surdu/forte, tando, a dae chi est in printzìpiu de paràula, diamus dèpere iscrìere “zzinta”-“zzitade”-“zziu”. Cussa règula gràfica cussigiada dae su Prèmiu, però, nos oferit duos grafemas pro duos fonemas distintos: pro sa zeta durche sonore <z>, pro cussa surda forte <tz> (chi at traditzione gràfica in sardu, in sambenados e topònimos). Manera crara e simple de assotziare sonos cun signos. Fiat unu sèberu de importu desempaldu su de regularizare sa grafia, e difatis sos prèmios chi ant sighidu a brotare in su panorama literàriu sardu ant sighidu, pro fortza de cosas, custa ghia de su Prèmiu de Otieri. Règulas chi fiant nàschidas a pustis de una dibata pùblica, tra sa fine de sos annos ’60 e a printzìpiu de sos annos 70. Un’ispantu si pensamus chi su primu “cunvegnu natzionale subra sa limba, s’Istòria e sa Cultura de sa Sardigna” l’amanizeint in Bosa, in su 1965, pro voluntade de Antoni Simon Mossa, chi fiat in sa giuria de s’Otieri. A faeddare de limba sarda in cussos annos cheriat nàrrere a èssere servadu dae su SID, su sistema informativu de sa Difesa, est a nàrrere dae sos servìtzios segretos italianos.

MEGIOROS

Pustis de àere mentovadu de su chi at fatu su Prèmiu Otieri, in chimbanta annos, pro sa limba sarda, m’agradat a faeddare, resumende·las, de sas cosas chi podet galu fàghere.  a) Verbales in limba sarda, a costadu de s’italianu. Custu podet serbire a codificare un’istandard, unu modellu de limba. b) Glossàriu de totu sas òperas presentadas, finas de cussas non premiadas, ca tenet a disponimentu sas tradutziones e sos annotos linguìsticos de sos autores etotu. c) Sighire in s’àndala de sos cussìgios ortogràficos, mudende sa forma de sas òperas in antis de sapublicatzione in paperi e multimediale. d) In su giassu internet publicare finas sas immàgines de sos iscritos originales pro garantire curretesa filològica (cosa giai fata, in parte, in www.bibliotechelogudoro.it setzione “Premio Ozieri”). e) Assotziare, sempre a manera multimediale, sa letura de sa poesia a su testu literàriu, pro chi siat materiale didàticu in sas iscolas.

http://www.othieri.com/Becciu_PREMIU_OTIERI_.pdf

Commenti sono sospesi.

RSS Sottoscrivi.