Categoria : letteratura sarda

S’àndela de sa poesia dae deris a oe (I) di Luigi Ladu

LuigijpegCon quest’articolo nasce una calorosa collaborazione tra academia sarda de istoria de cultura e de limba (e la dicitura italiana) e il sito di Luigi Ladu, per intenderci tra Luigi Ladu e Angelino Tedde, tra i suoi collaboratori e  quelli nostri, o meglio, tra operatori culturali sardi che incarnano il noto detto Fortza Paris! Il sito di Luigi potrà, quando lo desidera, attingere dal nostro sito e quello nostro dal suo sito. L’unico impegno sarà quello di siglare gli articoli con i nostri reciproci link, dopo la firma degli autori naturalmente. Inutile dire che il sito di Luigi è ricco di poesia e di prosa sarda, ma anche di tante altre perle. Penso che questa collaborazione allarghi i nostri orizzonti, specialmente sul versante della “limba” sulla quale, lo affermiamo con sincerità e umiltà, noi siamo molto indietro. Però non voglio perdermi in contabilità, ma voglio sottolineare il calore di questo fraterno abbraccio, di questo scambio meraviglioso di doni, di questa corrispondenza “d’amorosi sensi” come direbbe Ugo Foscolo.

Agl’inizi di questo terzo anno di vita di Accademia (Academia) sarda credo che questo sia il più bel dono che la solidarietà tra noi e, oso dire, anche la Provvidenza ci ha fattto.
A chent’annos ! (A. T.)

Non b’at de creer chi sa poesia sarda siet naschida de repente in finitìa de su 1.400, cando su Piscamu Tattaresu Antoni Canu at iscrittu su poema subra de sos Martires Turritanos (prubbicadu in su 1557) o in su 1.500, cando leat a iscrier Ziròmine Araolla de Tattari. In finitìa de su 1700 e, andende sempre addenantis in su tempus amus a Pedru Pisurzi de Bantine, Padre Luca Cubeddu de Pattada, Don Baignu Pes Gadduresu e, pius a tardu Melchiorre Doro, Melchiorre Murenu, Peppinu Mereu, Diegu Mele, Giuanne Maria Asara (Limbudu), Paulicu Mossa, Bertulu Serra e àteros chi non fentomo pro non tediare sos chi m’ant a legger. E b’at de narrer chi sos sardos naraiant “Cantones” a dogni iscera de poesia, e forsis ca si cantaiant pius de cantu si resaiant.

Sena falta perùna sas Oberas litterarias ainnantis de su 1.400 – 1.500 si sunt pérdidas in sos cuerros de su tempus o ispraminadas dae sos bentos contrarios de sas faìnas istoricas chi sena contu e ne pasu ant suladu subra de sa Terra nostra e de sa Zente nostra.
E propiamente in su 1.500, accó a Zirómine Araolla chi iscriet isse puru s’istoria de sa Passio de sos tres Martires Turritanos cun duas propónnidas: sa de unu, comente isse etottu naraiat a su R.mu Segnore Don Alfonso De Lorca, Archiepiscopu Turritanu:
”Semper happisi desigiu, Illustrissimu Segnore, de magnificare, et arricchire sa limba nostra Sarda de sa matessi manera chi sa naturale insoro tottu sas naciones de su mundu ant magnificadu et arricchidu”; sa de duos de offerrer a sa zente cristiana sa màzine sagrada, ladina e santa de sa fide e de sa fortilesa de Gavinu, Protu e Zuniari.
Ziromine Araolla già dae tando chensciaiat chi sos sardos chircaiant de faeddare e iscrier in limba furistera, che-i s’italiana e-i s’ispagnola sena nemmancu si proare a impittare sa limba insoro bella, ricca, armoniosa e capatze a espressare cuntzettos mannos e sentidos bonos cantu e pius de sas ateras. “Sa limba de Sardigna – naraiat isse – est unu mediu maravizosu pro fagher litteradura”. E, sigomente sos tres Martires sunt inzittados dae su poete pius che “Tres gloriosos advocados chi triunfant como in sa celeste corte” chi non che santos de ponner fattu, podimus bene narrer chi s’Obera at mescas s’iscopu de unu tribagliu litterariu.
(In su mese de Nadale de su 2000 sa Tipografia Editrice “IL ROSELLO” at imprentadu su liberu de Ziromine Araolla, contivizadu dae Micheli Pinna de Bono, istudiosu de limba e litteradura sarda, presidente de s’Istitudu Camillo Bellieni, direttore de sa rivista Sesuja de limba e litteradura sarda e professore a cuntrattu, sempre de limba e cultura sarda in s’Univressidade de Tattari pro sa Facultade de Litteras e Filosofia. Tribagliu meritóriu su de Micheli Pinna ca, no ebbìa nd’at torradu a pizu su poema de Ziromine Araolla chi fit bell’e gai ismentigadu dae su pobulu, ma finas ca l’at dadu una beste adatta a sa zente chi no est de istudios mannos e a sos chi su sardu pagu lu cumprendent porrendeli sa tradutzione a fronte in limba italiana).

B’at de narrer chi dae cando sunt nàschidas custas Oberas litterarias, che-i sas de sos ateros poetes: Pisurzi, Cubeddu, Pes e ateros, sunt intradas in su coro de sos sardos chi las ant imbiadas dae bucca in bucca a sos de su tempus benidore.


B’at istudiosos, e finas de su tempus coladu, chi si preguntant:
“Ma, sa “cantone” sarda, sa veridade naraiat? O non fit piena de mannosidade e de apparentzia cun pagu sutzu e pagu chiu?”
A sos de tando piaghiant sas “cantones” e tet esser bistadu bellu a bider zente inghiriada a Padre Luca iscultende sos versos suos bene metricados e rimados in cussu logudoresu de Pattada chi est un’ispantu a l’intender. S’amore si cantaiat e si cantaiat s’odiu comente puru, in suspu o in giaru; sa manera de viver de sa sotziedade de tando, massimu si contaiat su mal’anzénu, ma, bolos litterarios, a bi nd’aiat? E devimus narrer puru chi a su tempus de Leopardi, Pascoli, Carducci, D’Annunzio, sa poesia sarda sighiat a esser una “cantone” cantada in sos cuiles in sos tusorzos, in festas e in abbojos.
E, cantas bias sa zente de su tempus meu, ma finas pius piseddos, s’agattant ancora, sena mancu si nd’abizare, cantende custas cantones, siet puru a suttaoghe o finas murrunzendelas! Cantas boltas in custas cantones nos agattamus nois etottu, unu cantigheddu de s’istoria nostra personale o de familia o de sa sotziedade chi nos appartenet!

Da Notizie Poesie utilità http://www.luigiladu.it/.

Commenti sono sospesi.

RSS Sottoscrivi.