“Due nel crepuscolo” di Eugenio Montale “Duos a s’intirinada” versione in sardo di Maria Sale

A Eugenio Montale ant dadu in su 1975 su premiu Nobel pro sa Letteratura pro custu motivu

“ Pro sa poetica ispeciale, chi cun mannu sentidu artisticu, at ischidu leggere sas virtudes de s’umanidade cun signos de una visione de sa vida chena illusiones”

Custu cheret narrer chi s’omine fit pessimista e fit pius afaca a Qòelet e a Leopardi chi no a cuddos poetas chi abbaidant a sa vida cun piaghere. S’omine chi no aiat istudiadu nen philosophia nen latinu e grecu, ma at cherfidu istudiare sos poetas modernos de ateras limbas, solu a tardu s’est dadu a sos istudios filosoficos, ma pro diventare pius pessimista e immanentista (cuddu chi narat chi si frimmat a su chi idet in custa terra). Isse at su meritu de aere istudiadu bideas e sentidos poeticos de diffitzile cumprendoniu si no lu si connoschet bene. At fatu compagnia a sos poetas ermeticos in pensamentos e in sentidos. Pro l’ispiegare mezus in sardu: “su tempus m’at a dare sentidos de pitzinnia cun velos de lagrimas de sambene.” Innoghe ite potet comprendere unu chi non connoschet ite diant essere “sentidos de pitzinnia cun velos de lagrimas de sambene”? Si chie legget non connoschet sa vida de chie iscriet podet cumprender solu chi “sos ammentos de sa pitzinnia” benzant dae calchi tragedia, ammentant a su poeta sufferentzias pro calchi fatu de sambene”

Su poeta però in custa poesia immaginat de esser cun d’una cumpagna de vida cun sa cale non resessit a freddare in perunu modu si no cun calchi risittu. Ma podet esser puru chi isse e totu, pensende a s’ego sou non resessat a s’abbaidare. Si deo mi ponzo innanti a un’ispiju non resesso a narrer nudda a s’immagine mia, si no a fagher una mustriaca. In peraulas poveras semus in arrejonos de unu chi pagu bi mancat a girare su carveddu. Azis a narrer tando Montale fit macu!

No fit macu, ma unu chi cheriat istudiare sos sentidos pius profundos de sa psiche, naramus mezus, de s’anima.

A benner a sa poetessa nostra chi s’est cherfida cunfrontare cun custu poeta si puru sa limba sarda no est creschida pruite cando sos ispagnolos ant dadu via libera a sas iscolas mannas (1562) e a sas duas universidades de Tatari (1612) de Cagliari (1626)) sos prinzipales de sas duas tzitades chi fint sardos cadalanos e sardos castiglianos ant cherfidu ponner comente limba de sas iscolas su castiglianu intamen de sa limba sarda comente cheriant fagher sos gesuitas chi imparaiant  a sos iscolanos in cuddas iscolas.
Pro faeddare de sa Sardigna su Presidente de sa Regione Sarda chi est istadu no isco cantos annos in Inghilterra at recummandadu s’ingresu pius de su sardu, ca pensat a sos sardos chi andat a tribagliare peri su mundu e no a bistare in Sardigna prezisu comente pensaiant sos prinzipales de Tatari e de Cagliari in su millechimbighentos.

B’at de narrer intamen chi in medas ambientes sa limba sarda est creschida su matessi e Maria, custa nostra geniosa poetessa, cun totu chi fit diffitzile a si cunfontare cun Eugenio Montale est resessida a acciapare sas peraulas giustas pro servire su poeta. Est inutile de bos narrer chi deo, chi connosco comente bois matessi idides, pagas peraulas in limba sarda, so restadu meravizadu de sa genialidade de custa pisedda tzaramontesa, pruite a ogni peraula de Montale at ischidu presentare sa peraula sarda e est resessida puru a narrer in sardu sos sentidos de custu poeta.
Ite devo narrer pro la ogare de fune: chi Maria cun custas versiones dae s’italianu dat unu importante contributu a sa limba sarda colta. Cunplimentos!

(Anghelu de sa Niéra)

 

Eugenio Montale (1896-1981)

Eugenio Montale
(1896-1981)

Due nel crepuscolo di Eugenio Montale (Genova 1896-Milano 1981)
Fluisce fra te e me sul belvedere
un chiarore subacqueo che deforma
col profilo dei colli anche il tuo viso.
Sta in un fondo sfuggevole, reciso
da te ogni gesto tuo; entra senz’orma,
e sparisce, nel mezzo che ricolma
ogni solco e si chiude sul tuo passo:
con me tu qui, dentro quest’aria scesa
a sigillare
il torpore dei massi.

Ed io riverso
nel potere che grava attorno, cedo
al sortilegio di non riconoscere
di me più nulla fuor di me; s’io levo
appena il braccio, mi si fa diverso
l’atto, si spezza su un cristallo, ignota
e impallidita sua memoria, e il gesto
già più non m’appartiene;
se parlo, ascolto quella voce attonito,
scendere alla sua gamma più remota
o spenta all’aria che non la sostiene.

Tale nel punto che resiste all’ultima
consunzione del giorno
dura lo smarrimento; poi un soffio
risolleva le valli in un frenetico
moto e deriva dalle fronde un tinnulo
suono che si disperde
tra rapide fumate e i primi lumi
disegnano gli scali.

… le parole
tra noi leggere cadono. Ti guardo
in un molle riverbero. Non so
se ti conosco; so che mai diviso
fui da te come accade in questo tardo
ritorno. Pochi istanti hanno bruciato
tutto di noi: fuorchè due volti, due
maschere che s’incidono, sforzate
di un sorriso.

 

Maria Sale

Maria Sale

A s’intirinada de Maria Sale
(Chiaramonti,1959)

Iscurret tra nois, in s’isperiadolzu,
giarura de sutt’abba ch’iscumponet,
cun lacana ‘e muntijos,
fintzas sa cara tua.
Ch’est in fundu, fuidittu,
isgiantu da-e te onzi manizu;
intrat chentza peitta,
e isvanessit in mesu,
accolumende onzi sulcu
e serrendesi subra su passu tou:
tue cun megus inoghe,
intro cust’aria falada
a sizigliare s’asseliu ‘e sas pedras.
E deo rendida
in su podere ch’inghiriat,
tzedo  a sa majia, de no connoschere
de me pius nudda chi ‘essit da-e me;
si peso azigu su bratzu,
ateru ‘essu leat sa mòvida,
trunchendesi subra unu cristallu
isconnotu, e ligiu nd’est s’ammentu,
e no est pius mia sa mìccada;
si faeddo, isculto cussa ‘oghe tràssita,
iscradiendeche a s’iscera pius antiga,
o istudendesi in s’aria chi no la rezet piusu.

Gai in su erettu chi agguantat
s’ultima isvanessida ‘e die
durat su trabuliu; poi una sulida
nde pesat sas baddes trinnighende,
e da-e sos rattos bessit un’ischignàda
de sonu chi s’ispàniat
in sa fumatza lestra,
e sas primas làntias
pintant sos approdos.

…sas peraulas
tra nois ruent lebias.
T’abbaido ind’una modde lampizada.
No isco si ti connosco;
isco chi mai mi so istrejida da-e te
comente -i como,
in custa recuìda tardìa.
Un’istunda at brujadu tottu ‘e nois:
francu duas caras,
duas caratzas chi s’imprimint,
custrintas, de unu risittu.

 

Commenti sono sospesi.

RSS Sottoscrivi.